Op dinsdagavond 15 november jl. vond de boekpresentatie van het boek Gevangenispost plaats in Ru Paré, Amsterdam. Een prachtig initiatief waarbij tien schrijvers van “binnen” (gedetineerden) corresponderen met tien gevestigde schrijvers van “buiten”. Het boek is tot stand gekomen vanuit de schrijfgroepen die Stichting Blocknotes in verschillende gevangenissen heeft opgericht. De bijeenkomst in Ru Paré stond naast de lancering van Gevangenispost in het teken van de oprichting van Stichting Blocknotes door Christine Otten en Noortje Kessels. Hoewel de stichting al sinds 2020 actief is, maakte de coronacrisis het onmogelijk om dit eerder te vieren. Het was vanwege de dubbele release dus dubbel feest. De boekpresentatie werd gehost door cabaretier en schrijver Jeffrey Spalburg en Cheyenne Toney speelde livemuziek.

Gevangenispost begonnen met een cursus creatief schrijven in de PI Heerhugowaard. Inmiddels wordt deze cursus ook verzorgd in Veenhuizen, Vught en Lelystad. Bij de cursus werden gedetineerde schrijvers gekoppeld aan professionele schrijvers. “Om muren af te breken.” aldus Otten. Otten sprak haar dank uit aan het Letterenfonds en de directrice van PI Heerhugowaard die dit project mede hebben gerealiseerd. De bijdragen uit het boek werden tijdens de presentatie voorgelezen door de schrijvers en die van de gedetineerden werden via opnames gepresenteerd vanwege hun detentiestatus.

De bijdragen in Gevangenispost zijn afkomstig van:

• Bram en Huub van der Lubbe
• Amar enLale Gül
• Richard en Thomas Verbogt
• Frank en Hannah van Binsbergen
• Rino en Marjolijn van Heemstra
• Jamal en Palumi Adejumo
• Melvin en Ronelda S. Kamier
• Job en Raoul de Jong
• Mo en Christine Otten
• Khalil en Peer Hommel

Eva Vrient begeleidt de schrijfgroep in PI Lelystad. Zij nam deze avond de honeurs waar voor Huub en trapte af met zijn bijdrage. “Eenzamer dan ooit ook al ben je overdag niet alleen.” “Hier is stoer de factor norm”. “Midden op de kruising van verdriet & eenzaamheid”. Als tweede volgde Thomas Verbogt, gekoppeld aan Richard. Thomas geeft les in de gevangenissen in Arnhem, Zaanstad en Nieuwersluis. Tijdens al deze lessen benadrukt hij dat fantasie vrijheid kan veroorzaken. Daarbij stelt Thomas dat alles wat je bedenkt waar is, omdat je het bedenkt. Thomas vertelde dat een vrouw in de PI Nieuwersluis grapte dat de rechter het hier niet mee eens is. Thomas beschreef enkele passages uit zijn bijdragen in Gevangenispost. Zo refereerde hij naar een passage waarin een kleine gele bloem op de luchtplaats centraal staat. “Vond de bloem het niet veel fijner om buiten de muren te staan? Nee, zei de bloem, want hier val ik tenminste op.” Verder een passage waarin een alarmbel klonk in het gevangenisgebouw: “Ik vroeg of het brandalarm was. Of we het pand niet moesten verlaten.” Thomas gaf aan dat hij na zijn gevangenisbezoeken zowel aangedaan als onder de indruk is.

Er volgde een geluidsopname van Jamal die een brief schreef aan zijn 15-jarige ik. Jamal zei onder andere: “En ik snap dat dat lastig is, maar jij toont geen zwaktes, en beseft nog niet dat kwetsbaarheid ook kracht is.” Na zijn passages vertelde hij dat mensen in de schrijfgroep elkaar niet beoordelen en dat alles wat daar besproken wordt daar blijft.

Vervolgens werd een geluidsopname van Amar afgespeeld. “Ik wil loskomen van verplichtingen, loskomen van verantwoordelijkheden.” Daarnaast deelde Amar enkele passages uit zijn bijdrage Innerlijke oorlog: “Zolang ik leven zal, voer ik oorlog. Maar altijd met mijzelf, zelfs wanneer ik een vijand tegenkom strijd ik met mijzelf.” Hij vertelde over goede adviezen die mensen hem bieden, maar wie moet het uiteindelijk doen? “Ikzelf en daar begint weer een veldslag.” Otten had hem geadviseerd om meer over zijn eigen ervaringen te spreken. Dit was een keerpunt voor Amar als schrijver. Khalil is ex-deelnemer van de schrijfgroep, inmiddels heeft hij zijn straf uitgezeten. Khalil droeg onder andere zijn bijdrage Stenendrager voor. Hij beschreef hoe hij in een park een vrouw met haar man en kind ziet lopen. “Ze draagt een steen, ik kan hem zien, want ik draag hem ook. […] Wij stenendragers herkennen elkaar.”

Er volgde een ongefilterde bijdrage voorgedragen door schrijfster Peer getiteld Mijn waarde liefde, een brief waarin Peer zich openstelt aan haar geliefde: “Het was de angst die mij dreef tot waanzin. De angst dat jij de weg in mijn duister kwijt zou raken.” Peer beschreef verder dat dat dingen soms lopen zoals ze lopen “[…] maar als de liefde er is, is ze onvoorwaardelijk.” In haar brief vertelt ze haar geliefde dat ze wacht: “[…] Maar kom niet binnen. Je kunt me altijd schrijven.” Mo vertelde via een geluidsopname: “Vrijheid maakt niet gelukkig.” En: “Nu bevrijd van vrijheid wil ik het ook niet meer terug.” Daarnaast beschreef Mo hoe hij de uitdagingen van vaderschap vanuit detentie: “[…] ruimte voor discussie, die is er wel. Maar ikzelf, ik ben er niet!” Mo legde uit dat gedetineerden vaak macho’s zijn en dat iedereen in de schrijfgroep zichzelf kan zijn: “Het machogedeelte valt weg.”

Christine was gekoppeld aan Mo. Zij deelde haar eerlijke verhaal over de psychische problematiek van haar vader in haar stuk Een goed mens. “Ik hield van mijn vader. Maar ik was ook bang voor hem, voor zijn ziekte.” Christine beschreef hoe zij zonder duidelijk moreel kompas vastzat: […] opgesloten in mijn eigen mentale gevangenis.” De literatuur werkte bevrijdend voor haar. Tussen Christine en haar vader kwam het uiteindelijk goed: “In één klap vervloog mijn angst, en werd hij weer ‘gewoon’ mijn vader.” De band met haar moeder is altijd innig en sterk gebleven “[…] maar op het laatst was er alleen nog maar liefde.”

Een geluidsopname van Melvin werd afgespeeld waarin hij brief aan zijn zoon voordroeg: “Je bent gegroeid in mijn afwezigheid.” Melvin zegt spijt te hebben van zijn daad en de gevolgen hiervan: “Mijn absentie kan ik niet ongedaan maken, jouw gemis kan nimmer vergeten worden.” Melvin hoopt op begrip van zijn zoon en geeft hem hiervoor de ruimte: “[…] want wijsheid komt met het passeren van de tijd.” Schrijven werkt therapeutisch voor Melvin.

Huub droeg een stuk voor getiteld Als het leven gaat. Hij beschreef middels passages de uitdagingen in het leven en dat dit soms met vallen en opstaan gepaard gaat: “Heel de tijd gebeurt er niets, dan weer alles tegelijk. Loopt het net weer even soepel, kan je wachten op gezeik.” Huub sluit af met: “En zo ga je eraan onderdoor, totdat je erboven staat.” Het gaat zoals het leven gaat.

Vervolgens werd de geluidsopname van Rino afgespeeld, getiteld Spelen. Trots beschreef hij hoe zijn kleine meid de grootste lol had met een grote pluchen bal. Dit werd voor zijn dochter een dierbare herinnering: “Ze was amper vier jaar en toch al zo wijs, scherp en wow, wat een geheugen.” Rino heeft veel aan de schrijfgroep en het werkt uitdagend voor hem: “Het is progressief bezig zijn op elk vlak.”

Hannah van Bimsbergen vertelde hoe ongemakkelijk zij het aanvankelijk vond om als toerist in Italië een brief te schrijven aan gedetineerde Frank. Hij stelde haar gerust: “Maak je geen zorgen, het doet geen pijn.” De titel van Hannah haar stuk is We vierden de omgekeerde wereld. Hannah schrijft onder andere: “Het spel dat opgevoerd wordt is een strijd. Te winnen valt de toekomst.” Verder enkele zaken die in schril contrast tot elkaar staan. Hierop volgde een bijdrage via geluidsopname van Frank: “Het stilstaan doet een beroep op mijn drijfvermogen.”

Khalil is de enige schrijver binnen dit project die eerst binnen zat en nu buiten de muren schrijft. Zijn ambitie is om zijn boek af te maken waar hij binnen mee gestart is: “Ik wil mijn reis op papier zetten. Want wat is mooier dan een boek dat binnen is begonnen en buiten af wordt gemaakt?” Op de vraag of het uitzitten van zijn straf versneld leek door te schrijven antwoordde Khalil: “Als je ambities hebt wil je naar buiten, dus schrijven maakte dat niet per se korter.” Khalil is sinds kort onderdeel van het bestuur van stichting Blocknotes. Eerst was hij huiverig, maar het bleek totaal wat anders dan hij dacht: “Wat mij is gegeven dat gun ik natuurlijk ook die anderen.”

Thomas benadrukte nog eens dat de kracht van fantasie veel kan veroorzaken. Als het iemand lukt om uiteindelijk een woord te vinden voor iets wat eerst niet lukte vindt Thomas dit een triomf. “Inspirerend, een groot cadeau van de fantasie die we allemaal hebben, maar wel moeten leren
mobiliseren.”

Eva is eens in de twee weken in PI Lelystad als begeleider van de schrijfgroep aldaar: “Ik vergeet iedere keer dat ik binnen zit te werken met mannen die vast zitten.” Zij vindt het magie wanneer mensen door schrijven dingen gaan voelen waarvan ze het bestaan niet afwisten. Peer vertelde dat dit project haar bewust gemaakt heeft van het feit dat schrijven juist vrijheid biedt en hoe dankbaar zij hiervoor is.

Christine begon zo’n acht jaar geleden met schrijven met ex-gedetineerden bij stichting Exodus: “Ik verloor mijn hart. Na twee maanden meelopen wilde ik niet meer weg.” Volgens Christine gebeuren er keer op keer wonderen: “Mensen breken open.” Het is een vorm van bevrijding. De schrijfgroep kenmerkt zich volgens Christine door eerlijkheid, echtheid, warmte, kameraadschap en liefde. “Uitermate verslavend.” aldus Christine. Ze complimenteert de PI Heerhugowaard voor de medewerking. Ten tijde van corona kon de schrijfgroep acht maanden niet samenkomen. De behoefte om met buiten te communiceren was in deze periode groter dan ooit en dit faciliteerde Stichting Blocknotes met kopieën en dergelijke. Het idee voor het boek Gevangenispost was geboren en gedetineerden konden zelf een schrijver kiezen, anders koppelde Christine hen. Wat betreft de toekomst van Stichting Blocknotes vertelde Christine dat zij zichzelf ten doel heeft gesteld om binnen tien jaar in alle PI’s in Nederland een schrijfgroep te hebben. Dit is echter niet haalbaar in zo’n klein team. Verder droomt Christine van kleine individuele boekjes van mensen die echt goed zijn. Christine sloot af met een leuke anekdote: een deelnemer van de schrijfgroep kwam op een gegeven moment vrij en wilde wel nog binnenkomen om deel te nemen aan de schrijfgroep.

Papier is geduldig.

Zie www.stichtingblocknotes.nl